XX WARSZTATY PRZEWODNICKIE „SYMBOLIKA ŚWIĄTYŃ KATOLICKICH”

W dniu 20 lutego 2010 r odbyły się XX warsztaty przewodnickie zorganizowane przez Samorząd Przewodników Turystycznych PTTK Województwa Śląskiego . Tematem była symbolika świątyń katolickich a warsztaty poprowadzili : ks. Piotr Wenzel wraz z przewodnikiem Tomaszem Kołtunem .

Wizerunki świętych i błogosławionych możemy spotkać na każdym kroku. W okazałych świątyniach czy w mniejszych drewnianych kościółkach, przydrożnych kapliczkach czy na kamiennych postumentach, w dużych miastach czy przy polnych drogach lub po prostu przy górskim szlaku. Symbolika kościelna czy atrybuty świętych to tematyka dość trudna i obszerna, ale jakże ważna w naszej pracy przewodnickiej. Spotykamy się z nią na każdym kroku i możemy ją znaleźć w samej świątyni w motywach ozdobnych na ścianach kościołów, w kolorystyce witraży okiennych, w płaskorzeźbach czy rzeźbach świętych.
Nasza grupa w poszukiwaniu takich symboli zwiedziła kościoły w Rudzie Śląskiej, Mikołowie, Tychach i Bieruniu.

W Kościele pw. św. Józefa w Rudzie Śląskiej podziwialiśmy symbolikę głowic sześciu kolumn, które przedstawiały: cztery rasy ludzkie, cztery żywioły, cztery stany średniowiecza, cztery charaktery, cztery etapy rozwoju człowieka i cztery cnoty kardynalne. Tuż przy wejściu kropielnice po dwie u każdego wejścia, symbolizują źródła, które oczyszczają wstępujących do świątyni. Przestrzennym elementem wystroju architektonicznego a zarazem elementem spełniającym funkcję użytkową ujrzeliśmy żyrandol. Okrągła forma sugeruje figurę idealną - symbolizującą Boga. Po obwodzie rozmieszczonych 12 bram zwieńczonych perłami i 12 wieżyczek nawiązujących do bram okalających mury Jerozolimy, zaś kwadrat liczby 12 jest równy 144 – tyle jest żarówek a to symbolizuje trzecią liczbę apokaliptyczną. W ścianach kościoła wmurowano 12 bloczków kamiennych z krzyżem symbolizującym apostołów.

W Kościele pw. św. Wojciecha w Mikołowie wnętrza wzbogacają piękne witraże, usytuowane zarówno w oknach części prezbiterialnej, jak też w oknach bocznych. W półkolistej absydzie okalającej prezbiterium, w pięciu małych oknach podziwialiśmy witraże ornamentalno – figuralne. Mogliśmy zobaczyć klęczącego w geście modlitwy anioła, pelikana na gnieździe karmiącego własną krwią pisklęta, Baranka Apokaliptycznego, siedzącego lwa z koroną w pozycji modlitewnej. Ukazane sceny mają wymowę symboliczną i odnoszą się do ofiary Chrystusa oraz odkupienia Syna Bożego. Z kolei w dużych oknach korpusu świątyni, znajdują się naprzemiennie witraże i oszklenia dekoracyjne z kartuszami oraz monogramami: PX, MARIA, z greckimi literami Alfa i Omega oraz z wyobrażeniem pelikana na gnieździe. Wielopostaciowe sceny główne osadzone są na tle pejzażu lub architektury. Na witrażach tych wyobrażono między innymi sceny: Kazanie św. Pawła, Chrystus wśród cierpiących, Wizja św. Teresy, Przekazanie kluczy św. Piotrowi, Chrystus wśród dzieci, Św. Franciszek zdejmujący Chrystusa z krzyża. Wyobrażone na witrażach postacie kształtowane są anatomicznie o zróżnicowanych gestach i pozach. Twarze opracowane są bardzo plastycznie: drobiazgowo malowane z oddaniem ułożenia włosów, karnacji, zarostu brody.
Byliśmy w stanie rozróżnić w jakim nastroju jest przedstawiana postać - czy jest to gniew, rozżalenie czy może zdziwienie. Szaty drapowane zazwyczaj w duże kaskady, mają kunsztowne wzory i kontrastową kolorystykę. Po kolorach jakie mogliśmy napotkać nie tylko w witrażach ale w całej świątyni odczytaliśmy ich symbolikę. Na przykład kolor biały to zazwyczaj chwała, czystość i mądrość; kolor czerwony to miłość cielesna, młodość lub odwaga; kolor błękitny to wierność, sprawy niebiańskie lub niebo.

W Kościele pw św. Marii Magdaleny w Tychach zobaczyliśmy figury świętych, które co prawda były podpisane ale i tak mogliśmy rozpoznać ich po atrybutach, które są im przypisane. I tak na przykład atrybutem św. Szymona jest piła, którą go pocięto; atrybutem św. Tomasza jest kąt mierniczy i włócznia, którą go przeszyto; natomiast atrybutem św. Pawła jest miecz, którym został ścięty.

W Kościele pw św. Walentego w Bieruniu bardzo wzruszył mnie obraz Matki Bożej Bolesnej. Frontalnie ukazana postać Maryi w pozycji siedzącej piastująca na kolanach martwe Ciało Syna z siedmioma mieczami tkwiącymi w sercu. Rozpacz i żal na twarzy Maryi po stracie Syna była tak głęboka i bolesna jak wbite miecze prosto w serce. Symbolika w tym obrazie to miecze: po jednej stronie trzy miecze to zapewne Trójca Święta, po drugiej stronie cztery miecze to liczba objawień Boga lub po prostu cztery strony świata.
Największym symbolem każdej świątyni jest ołtarz główny, który odczytujemy jako tron Chrystusa lub stół Ostatniej Wieczerzy. Okna w świątyni odczytywane są jako Pismo Święte, nawa to przejście do królestwa niebieskiego a dzwony to głos Boga lub łącznik między niebem a ziemią. Nie można zapomnieć o Ambonie, która symbolizuje nauczanie Chrystusa a Prezbiterium to mieszkanie Boga. W każdej z tych świątyń napotkaliśmy również na symbolikę liczb. To nie przypadek, gdy widzimy przy ołtarzu cztery świeczniki czy sześciokątną ambonę.
Znając symbolikę cyfr możemy rozszyfrować ich przesłanie. Najczęściej pojawiające się cyfry to: trzy, która symbolizuje tajemnicę trójcy Świętej; cztery to liczba objawień Boga; siedem to liczba święta, doskonałość; osiem to zmartwychwstanie lub dzień tygodnia pierwszy; dziesięć to liczba doskonała i pełna, prawo Boże .

Symbolikę świątyń katolickich wspaniale przedstawia książka Urszuli Janickiej – Krzywdy „Patron – Atrybut – Symbol”, którą każdy uczestnik otrzymał podczas warsztatów.
To była bardzo pouczają tematyka warsztatów przewodnickich choć zapewne to nie tylko moje skromne zdanie ale również innych uczestników, że takich wyjazdów i szkoleń powinno być więcej .

Serdeczne podziękowania dla osób prowadzących warsztaty .

Tekst i foto: Dorota Gdesz.

Ostania zmiana: 06-09-2010 o 21:04